In tempore sueborum

Do 15 de Decembro de 2017 ao 6 de Maio de 2018

Entrada de balde

Visitas Guiadas

Todos os días ás 18:30

Contactar para grupos

In tempore sueborum

Do 15 de Decembro de 2017 ao 6 de Maio de 2018

O tempo dos suevos na Gallaecia.
O primeiro reino medieval de Occidente (411-585 A.D)

Catálogo

Un complemento imprescindible
para o coñecemento da Gallaecia sueva.

Ver

Unha aventura na nosa terra, 1.600 anos atrás...

In tempore Sueborum trasládanos á nosa historia na Idade Tardo-Antiga, no ocaso do Imperio Romano, cando os suevos se instalan no Noroeste da Península Ibérica. Aqueles feitos dos séculos IV ao VI cambiarán o concepto de xentes bárbaras herdado dos romanos.

Recepción de novas pezas exposición Suevos

Un complemento documental imprescindible

A exposición compleméntase cun catálogo no que se ofrece información exhaustiva e científica de cada unha das pezas que a configuran. Un documento imprescindible para o estudo e coñecemento da Gallaecia sueva, que contén obras difíciles de ver reunidas como neste caso.

Catalogo

Música

A música compúxose ad hoc para cada espazo expositivo permitindo una experiencia inmersiva total na cultura sueva. A súa autora é a medievalista e compositora, Mónica Rodríguez Lovelle.

Musica

Noticias

O baleiro do que hai pouco foi In Tempore Sueborum

Conservadores dos museos europeos encomian o rigor profesional do equipo técnico de In Tempore Sueborum

A exposición In Tempore Sueborum foi visitada por 44.299 persoas

Unha delegación oficial da Cámara Municipal de Braga visitou In Tempore Sueborum

In Tempore Sueborum volve viaxar nos Alvia e Ave de Renfe polo Norte peninsular

O baleiro do que hai pouco foi In Tempore Sueborum

OURENSE, 15 de maio de 2018.- Este é o aspecto que amosan as salas da exposición In Tempore Sueborum, clausurada cun gran éxito de visitantes e de impacto tanto económico como social, o pasado día 7 do presente mes. As pezas de gran valor que lle deron a esta mostra carácter internacional, xa se foron de Ourense, cada unha para o seu museo. O esplendor das salas queda apagado, diluíndose no vacío para seren sustituidas por outros eventos culturais, no Centro Marcos Valcárcel e no Museo Municipal; e por bancos para os fieis, os bancos de sempre, na igrexa de Santa María Nai.

Mais a pesar deste baleiro, In Tempore Sueborum no está morta pois vive tanto no recordo deses 44.299 visitantes como no catálogo, próximamente no volumen de estudos, no xeoradar que se pasará na igrexa de Santa María Nai, no documental e nesta mesma web. Pero tamén permanecerá viva por anos no mundo científico de todos aqueles departamentos de universidades onde se investiguen os séculos V e VI da Tardoantigüidade.

Aspecto que presentaba o pasado luns a igrexa de Santa María Nai. FOTOS: Alberte Paz.

Ourense tivo a gran oportunidade de vivir e gozar de unha exposición única en toda Europa. Nunca se vira outra igual. Organizada e patrocinada pola Deputación Provincial de Ourense, puxo á cidade das Burgas no camiño das grandes exposicións culturais.

Vitrinas sen pezas na sala do Museo Municipal.

A investigación científica na que se sostenta este gran acontecemento finalizado, cuxos  comisarios son Jorge López Quiroga e Artemio M. Tejera, seguirá dando que falar nos ámbitos correspondentes. Nos medios de comunicación queda unha forte pegada de In Tempore Sueborum, como xa se dixo.

Conservadores dos museos europeos encomian o rigor profesional do equipo técnico de In Tempore Sueborum

OURENSE, 10 de maio de 2018.- Desde o pasado luns, día 7, as tres salas que albergaron a exposición internacional In Tempore Sueborum, organizada e patrocinada pola Deputación de Ourense, atópanse máis baleiras. Desde entón está en marcha todo o proceso de devolución das pezas. Esta actividade, axustada a un protocolo moi rigoroso, está sendo resaltada polos conservadores ou correos que veñen de cada museo para inspeccionar o estado de cada peza prestada. Dita actividade nada ten que ver con retirar a man pezas dun moble de cristal na nosa casa, que introducimos despois en caixas.

A acción de devolución de pezas é un protocolo moi rigoroso. FOTOS: Alberte Paz.

A acción que se está desenvolvendo estes días tanto no Centro Cultural Marcos Valcárcel como na igrexa de Santa María Nai así como no Museo Municipal axústase a un procedemento ríxido. “O protocolo de actuación, tanto de recepcionado como de devolución de pezas é moi estrito. Hai que respectar unha cadea de manipulación das pezas ata que chegan de novo ao seu destino, de feito a protección a nivel de seguro, nestes casos sempre se contrata un cravo a cravo para asegurar a conservación intacta das pezas desde que saen da institución na que están custodiadas ata que regresa de novo, e neste caso esa cadea non se pode romper de ningún modo en ningún momento e cada profesional ten o seu cometido e o seu responsabilida”, manifesta a conservadora da exposición, Natalia Figueiras Pimentel.

Agora atopámonos na fase de devolución de pezas. Esta mañá fixeron a extracción das do Museo Mikvlov, da República Checa, polo que xa se foi o famoso caldeiro de Mvsov xunto con todo o conxunto de pezas, tamén de Chequia, da vitrina da tumba 32 de Smolin.

O proceso lévase a cabo, sinala Figueiras, do seguinte modo: “En primeiro lugar chega o correo do museo correspondente. Trátase do conservador ou ás veces do propio restaurador do museo, quen manipulou esas pezas, quen as restaurou e coñéceas á perfección”. Este correo chega a Ourense desde o museo de orixe “e xunto coa presenza dos comisarios, Jorge López Quiroga e Artemio M. Tejera, da empresa de desmontaxe e o conservador da exposición In Tempore Sueborum, neste caso eu, abrimos a vitrina e extraemos as pezas unha a unha con sumo coidado, exactamente igual que cando se recibiron para que non haxa ningún tipo de incidente. Trátase de pezas moi pequenas, moi fráxiles, as que son grandes pesan moito polo que a súa manipulación é sumamente delicada. Trátase de obxectos que veñen intervidos e ata algúns sen restaurar, pódense fracturar cunha manipulación incorrecta e por iso teñen que saír en bandexa”. Para iso utilízanse soportes especiais de Ph neutro para que non haxa ningunha variación cromática, por iso execútase a manipulación con luvas específicas.

O correo do Museo de Stuttgart asinando documentación entre Jorge López Quiroga e Natalia Figueiras.

Unha vez que o obxecto é extraído da vitrina, coa seguridade presente en todo este procedemento, é levado á mesa de devolución onde se afronta un dobre traballo, indica Natalia Figueiras. Así, por unha banda o correo enviado polo museo correspondente ten que inspeccionar a peza con todo detalle, para o que se vale dunha lupa. “Nese momento o correo vai inspeccionando e contrastando o estado de conservación da peza actualmente en relación ao que tiña”, tarefa que pode efectuar, sinala a conservadora ourensá, “grazas ao recepcionado que fixemos no seu día con toda unha documentación fotográfica coa que vai comparando o estado da peza”. Cando o correo ve que a peza áchase intacta, dá o visto bo e aí comeza a fase de documentación fotográfica para a súa saída. “É unha documentación exhaustiva na que se ven todas as caras da peza para poder describir en que condicións vaise esta”.

O traballo rigoroso e de máxima seguridade en In Tempore Sueborum fai que, coa alta porcentaxe xa de baleirado de vitrinas, non haxa un só correo que poña de manifesto algunha anomalía nos obxectos. “Hai que ter en conta que son pezas de distintos materiais: prata, ouro, bronce, papel, latón, vidro, ámbar, cerámica” e cada unha ten unhas condicións de conservación. As vitrinas de In Tempore Sueborum están preparadas para que cada obxecto teña un microclima apropiado para cada un. “Iso si, os metais son moi fráxiles, sobre todo os que xa veñen con degradación química , e aí si que se ha ter un coidado especial de que non aflorase de novo esa degradación”, indica Figueiras.

Cando o correo conclúe que a peza áchase tal cal estaba cando eles enviárona a Ourense, se embala con materiais específicos de conservación pola empresa de transporte especializada, cun sistema de amortiguación que levan as caixas para evitar movementos indeseados, cada habitáculo vén perforado á medida do obxecto que contén. Todo isto faise en presenza do correo, o comisario, a conservadora así como a pechadura da caixa, preparada para subir ao camión que irá custodiado polas forzas de seguridade ata o aeroporto de Madrid-Adolfo Suárez.

A extracción dunha soa peza e todo o proceso descrito ata tela lista para embalar, dura arredor de vinte minutos por obxecto. A isto hai que engadir que cando a finais do pasado ano chegaron estas pezas a Ourense, fíxose todo un rexistro de danos mediante un sistema de mapas nos que se localizaban os danos principais do obxecto e tamén se fixo agora un contraste para que a peza estivese ben, tanto para a foto como para o mapa de danos.

Momento da extracción dunha das esculturas dos tempos das Guerras Marcomanas.

Os correos que chegaron e seguen chegando a Ourense para esta devolución destacan todos o rigor e a profesionalidad que se atopan no equipo técnico de In Tempore Sueborum. Sorpréndelles a todos a meticulosidad de traballo e agradecen que cada un deles poida contrastar ben o obxecto polo tipo de fotografía do mesmo que teñen diante, resaltando que esas fotos son de gran calidade, o que tamén din é que noutras exposicións non se ve este rigor. Separadamente tamén destacan a existencia dunha documentación exhaustiva.

No proceso de devolución das obras prestadas eses conservadores ou correos dos museos prestatarios encomiaron a profesionalidade do equipo responsable da recepción e devolución de pezas. Entre os que felicitaron ao equipo (Comisarios, Responsable de Conservación, Auxiliar de Coordinación, etc.) e á Diputación Provincial de Ourense están:

Os conservadores do Museo de Stuttgart (Alemania), Klaus Georg Kokkotidis e Frank Lang, que indicaron que “foi moi fácil traballar con profesionais deste nivel”, en particular o comisario Jorge López Quiroga, que fala perfectamente alemán, o que permitiu unha comunicación moi fluída, e a conservadora responsable Natalia Figueiras Pimentel, xa que toda a documentación estaba perfectamente organizada e o proceso de análise do estado das pezas era “dunha calidade extraordinaria”; ambos insistiron en “transmitir a nosa máis sincera felicitación ao equipo e á Deputación Provincial de Ourense por este excelente traballo e exposición única en Europa”.

A conservadora do Museo de Historia da Arte de Viena (Kunsthistorisches Museum Wien) Stephanie Stoss, sinalou que “o nivel de profesionalidad do equipo responsable da exposición é excelente, ao nivel dos grandes museos europeos”.

O conservador do Museo Rexional de Mikulov (República Checa), František Trampota, comentou que “tanto na recepción das obras como no proceso de devolución observou que o traballo realizado polo equipo é unha garantía de calidade e profesionalidad”.

A conservadora dos Museos Reais de Bélgica (Bruxelas), Florence Carlier, indicou que “é un auténtico luxo traballar cun equipo tan profesional que realiza un traballo moi complexo cunha seriedade e meticulosidad dignas de admiración”. A conservadora do Museo Nacional de Arqueología (Lisboa), sinalou que en todo momento sentiuse absolutamente segura e tranquila pola seriedade e profesionalidad do comisario Jorge López Quiroga e a conservadora responsable Natalia Figueiras Pimentel.

O director do Departamento de Antigüidades Medievais do Museo Arqueológico Nacional indicou que “esta foi unha exposición única, ao nivel das grandes exposicións europeas, e gustounos podela ter tamén o Museo Arqueológico Nacional; felicito a todo o equipo, en particular aos comisarios e á conservadora responsable, e a Deputación Provincial de Ourense por este excelente proxecto e traballo de altísima calidade”.

A conservadora do Museo Nacional de Hungría, Eszter Tóth, sinalou: “Felicito ao comisario, Jorge López Quiroga, e á conservadora responsable, Natalia Figueiras, polo excelente traballo realizado e a profesionalidad e seriedade coa que efectuaron o proceso de recepción e devolución de pezas”.

De todo iso conclúese que, tras cinco meses de exposición, as pezas mostradas conserváronse de modo impecable, tanto pola condición das vitrinas e o control das mesmas, e pola seguridade mantida en sala para que as vitrinas estivesen en perfecto estado.

A exposición In Tempore Sueborum foi visitada por 44.299 persoas

Manuel Baltar sinalou que eventos desta categoría reflicten “a posta en valor da cultura” e anunciou que haberá máis

OURENSE, 7 de maio de 2018.-A exposición In Tempore Sueborum chegou ao seu final logo de ser vistada por 44.299 persoas. Así o dixo o presidente da Deputación de Ourense, Manuel Baltar, destacando que In tempore sueborum “sitúa a Ourense no mapa das grandes exposicións e como referente cultural, dentro desa visión integral de provincia que defendemos, onde a posta en valor da cultura é algo fundamental”, e agradeceu o traballo desenvolvido “polos comisarios e por todas as persoas e institucións de tantas nacións que fixeron posible este fito na historia de Ourense, de Galicia e de Europa que impulsou e desenvolveu a Deputación de Ourense para salientar o noso pasado con maiúsculas, innovando e estando na vangarda das investigación sobre a nosa historia, como fixo esta exposición”.

Manuel Baltar subliñou que o listón alto que deixa a exposición traerá outros eventos. FOTOS:Alberte Paz.

O comisario, Jorge López Quiroga, agradeceu ás institucións que permitiron realizar esta exposición “particularmente a la Diputación de Ourense, en la persona de su presidente porque creo que se está convirtiendo en un auténtico mecenas de la cultura”. Agradeceu tamén o traballo de todo o equipo, formado por profesionais que rozaron, dixo, a excelencia. Quiroga indicou que os suevos son pioneiros na construcción da identidade política europea. “Esta exposición traza ese itinerario volviendo a las orillas del Danubio” e destacou que eventos como esta exposición son un éxito no mundo científico e na sociedade. “La cultura es un bien de todos y la exposición ha demostrado su importancia en el numero de visitantes”, indicou López Quiroga. Engadiu que esto será o comezo de “un camino largo basado en la excelencia y en la profesionalidad por Ourense”. O catálogo converteuse nun referente no mundo científico internacional.

Rubén Saavedra, responsable de Abanca, entidade copatrocinadora da exposición, agradeceu o proxecto científico e cultural “que marca un fito na historia cultural de Ourense e de Galicia”. Francisco Pernas, vicario de Pastoral, representou ao bispo de Ourense, e manifestou que “a diócese e o señor bispo queremos mostrar a nosa satisfacción por ter participado neste proxecto”. Mencionou a San Martiño de Tours e a Martín de Dumio, ambos naturais da Panonia, que emprendeu a cristianización da Gallaecia. “Confiamos que esta exposición contribuíse a realizar un exercizo de memoria e de verdade que é un rico patrimonio humano e cristiano”, declarou.

Os comisarios, Jorge López Quiroga e Artemio M. Tejera, autores do proxecto científico da mostra.

O alcalde de Ourense, Jesús Vázquez, dixo que a exposición converteu á cidade nunha referencia histórica e serviu de acicate ao turismo da capital da provincia. “Vaise a exposición e queda o amor pola historia, a reivindicación dunha etapa do noso pasado e sobre todo o posicionamento de Ourense como referencia do turismo cultural”, manifestou o rexidor municipal.

O conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, Román Rodríguez, indicou que a exposición foi un éxito rotundo en retorno para a provincia e en críticas positivas. “Estes éxitos reforzan a imaxe e a visibilidade de Ourense”, dixo, e celebrou a numerosa presenza de escolares en In Tempore Sueborum. Tamén suliñou que foi unha exposición “non dogmática nos seus prantexamentos”.

Miguel Santalices, presidente do Parlamento de Galicia, espuxo que si se clausura In Tempore Sueborum “será porque ten éxito, pola repercusión que tivo”. Destacou a reivindicación “dos nexos importantes que hai entre Galicia e Portugal”. Ao ser unha exposición complexa, concluiu que Ourense “estuvo á altura” e reivindica á cidade como referencia cultural, a súa gran industria, a creatividade e a capacidade para organizar grandes eventos como este. Insistiu en que este proxecto abre as portas a outros futuros.

A exposición superou toda expectativa con creces. Por ela pasaron, entre esas máis de 44.000 persoas, numerosos colexios de toda Galicia, celebrándose para eles 116 visitas didácticas. Houbo 79 visitas guiadas para grupos organizados que a reservaron e, no horario das 18.30 horas, a clásica visita diaria sen reserva, fixéronse 118 percorridos guiados. En total, In Tempore Sueborum contou con 313 visitas guiadas oficiais desde o 15 de decembro do 2017 ata o 6 de maio de 2018. Por esas visitas pasaron arredor de 6.000 persoas.

O acto congregou a numerosos asistentes no Centro Cultural Marcos Valcárcel.

En canto á procedencia dos visitantes, por comunidades, a máis presente en In Tempore Sueborum en canto a visitas é a galega, Séguelle Madrid e Castilla y León. A continuación figura Asturias, Andalucía, País Vasco, Comunidade Valenciana, Estremadura, Canarias, Cantabria; La Rioja e Baleares; Cataluña e Melilla. Do extranxeiro houbo visitantes de China, Marrocos, México, Polonia, Arxentina, Venezuela, Estados Unidos, Italia, Francia, Alemania, Portugal, Guatemala, Xapón, Austria e Reino Unido.

Si pegásemos xuntos todos os recortes de xornal que tratan sobre a exposición, estes ocuparían máis de 1.450 metros cadrados. De 573 noticias iniciais recolleitas por Google, In Tempore Sueborum acaba con máis de 14.000 recolleitas no buscador. Tan só na prensa escrita, a exposición ocupou 9 portadas e apareceu en 339 noticias. Ademais de aparecer na prensa generalista, a exposición ha ter oco en prensa especializada e publicacións académicas.

Máis de 14 millóns de persoas a ambos os dous lados do Atlántico recibiron algunha clase de noticia sobre In Tempore Sueborum. Si a organización mercase o espazo que ocupou nos medios, houbese ter que gastar máis de 9.800.000 euros, facendo un cálculo conservador. Segundo os cálculos das axencias de publicidade, ese espazo ocupado nos medios supera amplamente os 50 millóns de euros.

Só a través das redes sociais In Tempore Sueborum relacionouse con 10.000 persoas ao día, sendo a audiencia acumulada en redes, de case 600.000 persoas.
Con respecto á prensa escrita, a exposición figurou 303 veces en medios locais, 37 veces en medios nacionais, e 6 veces en medios internacionais.

Aparte da prensa en papel e dixital, 9 radios (Cadea SER, a Radio Universitaria Do Minho, Onda Cero, COPE, Radio Galega, RadioVoz, Radio Praga, Radio Villalba, Radio Obradoiro) e 4 canles de televisión (Telecinco, Cuatro, Telemiño, TVG e TVE) fixéronse eco de In Tempore Sueborum. Só as aparicións en Telecinco e Catro equivalen a 27.000? en espazo publicitario. Con respecto a RTVG, o valor publicitario das informacións que se lle dedicaron á exposición equivalen a case 18.000 euros, (11.363 euros TVG e 6.350 Radio Galega).

Poucas exposicións deste estilo en España chegaron a ter audiencias de semellante calibre. E ningunha de ámbito provincial, como foi esta. Fóra de España, os países con máis interese nesta exposición foron México, Venezuela, Portugal e Gran Bretaña.
As críticas nas redes foron, no seu maior parte, positivas, pedindo que se alongase a exposición ou que viaxase a outras cidades. Logo de In Tempore Sueborum, o segundo termo máis buscado nas redes sociais foi “Orense”, o cal supón tamén unha proxección informativa para a provincia de Ourense, cun tratamento positivo na práctica totalidade dos casos.

Documental

No acto de clausura púidose ver a proxección do documental In Tempore Sueborum, produción realizada por Jesús Mª. Caramanzana con guión e asesoramiento científico do profesor Jorge López Quiroga, comisario da exposición e un dos grandes expertos sobre os pobos bárbaros. O documental trata de ser unha especial visita guiada á exposición pero ilustrada cos lugares aos que pertencen as pezas que se puideron contemplar nas vitrinas. Foi rodado entre Galicia, Castilla e León, Estremadura, Braga e Oporto, entre outros lugares.

Neste traballo cóntase coa colaboración de Mónica Rodríguez Lovelle, autora da banda sonora da exposición, formada por tres composicións, que as cedeu para este documental. E o seu productor, Eduardo Tarilonte. Colaboradores igualmente son a empresa Sercam.

O documental foi rodado con proxección internacional e espérase sirva para perpetuar a máis importante exposición que se celebrou en Europa sobre o tempo dos suevos, organizada e patrocinada pola Deputación de Ourense.

Unha delegación oficial da Cámara Municipal de Braga visitou In Tempore Sueborum

O presidente da Deputación, Manuel Baltar, non descarta a colaboración entre ambas institucións para outros proxectos culturais

OURENSE, 4 de maio de 2018.- Unha delegación institucional da Cámara Municipal de Braga (Portugal), visitou hoxe a exposición internacional In Tempore Sueborum en Ourense. A media mañá chegaron Antonio Barroso, oficial maior do Gabinete de Apoio á Presidencia; Lidia Dias, vereadora de Cultura; Rui Ferreira, asesor de Cultura; Isabel Silva, directora do Museu Arqueológico D. Diogo de Sousa da cidade bracarense, Miguel Bandeira, vereador de Patrimonio. Foron recibidos, no Centro Cultural Marcos Valcárcel, polo presidente da Deputación de Ourense, Manuel Baltar, polo asesor de Cultura, Aurelio Gómez Villar e polo responsable de Comunicación e das Visitas Guiadas de In Tempore Sueborum, Jesús Manuel García.

A delegación portuguesa foi acompañada no percorrido por Jesús Manuel García. FOTOS: Alberte Paz.

A delegación portuguesa percorreu as tres sedes da mostra na compaña de García, podendo ver as 262 pezas, unha boa morea delas procedentes de Portugal. Os visitantes quedaron sorprendidos co discurso expositivo sobre a chegada dos bárbaros á Gallaecia e expresaron o interese en que, se non toda a exposición actual polo menos una parte poda chegar nalgún momento a Braga. Manuel Baltar sinalou que no futuro próximo se poden deseñar estratexas culturais entre a provincia de Ourense e a capital bracarense, aspecto co que concordan os representantes da Cámara Municipal da cidade miñota.

A visita resultou moi interesante porque foi enriquecida nalgúns aspectos con novos detalles sobre certas pezas de museos do Norte de Portugal, aportados pola directora do D. Diogo de Sousa. O percorrido cultural converteuse nun magnífico diálogo entre o guía e os membros da delegación lusa por espazo de algo máis de dúas horas. Ao regresar a Portugal, os cinco representantes foron cunha sensación positiva polo visto e aprendido en In Tempore Sueborum.

In Tempore Sueborum volve viaxar nos Alvia e Ave de Renfe polo Norte peninsular

A campaña afecta a 359 trens cun alcance de 80.000 viaxeiros

OURENSE, 26 de abril de 2018.- In Tempore Sueborum volve estar presente nos trens Alvia e nos de Alta Velocidade de Renfe desde o pasado mércores, día 25. Trátase da segunda campaña promocional da exposición, única en Europa e organizada e patrocinada desde a Deputación Provincial de Ourense. Os datos da exposición están á vista dos viaxeiros nos cabezais dos asentos de todos os trens con destino Galicia, Asturias, Cantabria e País Vasco. E nos AVE de León.

Os viaxeiros en tren ao norte do país poden ver o reclamo da exposición nos asentos. FOTOS: Alberte Paz.

No caso de Galicia esa información poderá verse en cen trens, o que supón un total de 26.400 cabezais. No servizo con destino Asturias, prevense 22.126 que se instalan nos asientos de 74 trens. Os viaxeiros que se despracen con Renfe cara a Cantabria, poderán saber de In Tempore Sueborum en 58 trens, nos que se colocarán 17.342 cabezais  promocionais .

Para os Alvia destinados ao País Vasco, a compañía ferroviaria española instala 19.401 cabeceiros en 87 trens. Ademais, tamén está presente a mostra sobre o tempo dos suevos no servizo de alta velocidade de León con 14.520 cabeceiros en 40 trens.

Un dos Alvia que chegan a Galicia, na estación de Ourense.

Xa que logo, esta segunda etapa da presenza promocional de In Tempore Sueborum en trens da rede española afecta a un total de 359 nos que desde o pasado día 25 estanse colocando ata 99.789 cabeceiros.

In Tempore Sueborum formou parte doutra campaña promocional ferroviaria o pasado inverno, chegando a miles de cidadáns que viaxaron neses trens. Pero Renfe, ademais, fíxose eco da exposición a través do seu blog recomendándoo a centenares de miles de lectores, segundo os datos oficiais da empresa.

Subscríbete á nosa newsletter

E mantente ao día coas últimas novidades