O arqueólogo portugués analizou a importancia de Dumio e Braga como puntos claves do Reino Suevo
OURENSE, 23 de abril de 2018.- O profesor Luís Fontes, da Unidade de Arqueologia da Universidade do Minho, en Braga, membro do Instituto de Ciências Sociais, Universidade do Minho, Gualtar, en Braga, ofreceu a última conferencia do Foro la Región sobre In Tempore Sueborum e dedicouna a coñecer Braga e Dumio durante o Reino Suevo. Trátase dun tema fascinante para ver como eran estes dous lugares actualmente no Norte de Portugal. Sinala o profesor que o século VI é un período fundamental para comprender “os múltiples aspectos que caracterizan tanto o final do dominio romano como o nacemento dos reinos cristiáns altomedievales, sendo generalmente aceptado que a urxencia do Reino Suevo e a acción organizativa da Igrexa Bracarense, protagonizada por San Martín de Dumio, constitúen dúas significativas expresións da vitalidade sociocultural das poboacións do Noroeste peninsular”.
Co apoio dos datos arqueolóxicos obtidos nas excavaciones realizadas na cidade de Braga e no que fora mosteiro de Dumio, abordou, a partir dos tópicos das arquitecturas e das estruturas de poboamento, da morfoloxía e topografía cristiás antigas, os procesos de continuidade e de cambio, patentes na cidade de Braga, na súa periferia e na rexión que polarizaba ao tempo do Reino Suevo.
O ponente sinalou que en Dumio inaugurouse un centro museolóxico e invitou ao público a visitalo dada a importancia do lugar. Fontes defendeu que a nosa historia actual non pode esquecer os dous séculos do reino suevo. Engadiu que In Tempore Sueborum fai xustiza a un periodo histórico esquecido pola historiografia europea. “As próximas décadas van rehabilitar ou tema do reino suevo”, dixo con plena crenza nesta afirmación. Destacou as transformacións habidas en Braga naquel tempo dos suevos, un tempo extraordinario de renovación cultural, unha especie de renacemento cultural da Idade Media. “Braga é o polo central do Miño e a capital romana da Gallaecia”.
Os rexistros arqueolóxicos confirman os documentos nun periodo de continuidade constructiva de igrexas. Dumio é o mellor exemplo de como o poder político inviste nun gran templo no que simbolizar que o cristianismo é a súa relixión. Fontes menciona a converxenza de intereses entre as élites relixiosas e políticas. Luís Fontes mencionou a Braga do tempo dos suevos, ocupada nas súa si 45 hectáreas de espazo urbano. Iso axuda a comprender como influíu en diante. Un repaso fascinante dunha terra cunha historia impresionante. A paisaxe cristiá indicou o ponente, está repleto de advocacións de santos orientais. Ao norte da cidade instalaríanse os mosteiros de Dumio e San Fructuoso de Montelios.
Luís Fontes ten unha ampla experiencia como arqueólogo tanto en Dumio como en Braga. Así, do antigo mosteiro de Dumio, as súas ruínas arqueolóxicas xunto co túmulo de San Martiño constitúen unha referencia internacional da arqueoloxía cristiá poñendo nun lugar destacado a Braga. As ruínas da basílica sueva de Dumio localízanse na actual igrexa parroquial. Mandada construír polo rei suevo Carriarico alá por cerca do ano 550, foi consagrada a San Martiño de Tours como voto de agradecemento por curar ao seu fillo. E esa basílica foi elevada a sé episcopal por San Martiño de Dumio, cara o ano 558, trala fundación dun mosteiro adaptando para tal fin unha vila romana.
Polas excavaciones arqueolóxicas realizadas no 1987 sábese que hai vestixios de ocupación do local polo menos desde o século I ata a actualidade, destacando a presenza de elementos do templo suevo, do século VI e da súa reedificación altomedieval, nos séculos IX e X, sinala Fontes. Isto confirma as ruínas observadas no século XVIII. Os restos da basílica sueva ocupan unha superficie superior aos 750 metros cadrados. Quedan restos, indica Luís Fontes, da fachada, da nave, do espazo cadrado central e da cabecera. Conseguiuse reconstituir o trazado do primitivo templo, dotado de poderosas paredes de cantería, como indica o profesor. Presenta planta dunha soa nave e cabeceira trilobulada, inscrita no modelo de igrexas orientais que a partires dos séculos VI e VII invadiron o occidente europeo, sinala este investigador.
A singular envergadura do edificio pode entenderse ao ser de fundación rexia coa que, en opinión de Luís Fontes, pretendeuse reafirmar non só o poder suevo senón tamén a conversión do rei e do seu pobo ao cristianismo, conversión consolidada con Martiño dumiense. O edificio presenta 33 metros de lonxitude e 22 de anchura máxima, dividido en tres espazos, é dicir, unha nave rectangular, con paso cara a un espazo cadrado central marcado por unha arcada tripla apoiada en catro pares de columnas, que formarían un iconostasio de triplo van; un espazo cuadrangular central, que se elevaría nunha torre linterna e que se prolongaría lateralmente en dous ábsides semicirculares, orixinando unha especie de transepto. Os muros absidais lucirían columnas encostadas. Ademais tiña unha capela maior, igualmente de planta semicircular, máis elevada e á que se accedía por tres gradas. Este templo marca o modo do servizo litúrgico da época sueva, é dicir, con separación do santuario e do coro, da zona da nave.
Ao ser edificado o mosteiro, este templo quedaría integrado no conxunto monacal asumindo probablemente, sinala Fontes, as funcións dunha basílica monástica. A este investigador parécelle máis probable que o primitivo templo conformase un conxunto monacal antes que episcopal, pola proximidade da sé episcopal de Braga, para a que irían varios bispos de Dume, acumulando o respectivo obispado ben como o carácter excepcional do mesmo.
Unha vez edificada a basílica e reconvertida unha vila en mosteiro, no século VI, non parece, di Fontes, que houbese grandes transformacións, habendo testemuñas arqueolóxicas de que foi ocupado ata o século IX. Na seguinte centuria sitúase a reedificación da igrexa dumiense, que foi tamén unha ampliación de modo que a planta pasou a medir 35 metros de longa por 23 de anchura na zona do crucero, e a nave foi ensanchada ata os 11,5 metros. No interior houbo cambios importantes.
Dadas as dimensións do primitivo templo dumiense, sostén Fontes que é máis propio dun uso restrinxido á comunidade de monxes mentres que o da segunda fase, con nave prolongada e zona bautismal, parece pensado para acoller a un maior número de fieis. Isto sucede en casos de constitución de parroquia. Así, Luís Fontes considera que en Dumio constituiríase unha parroquia desenvolvida desde o ano 886, cando se produciu a transferencia do bispo dumiense Sabarico, para a sé de Mondoñedo, coa extinción do mosteiro, e o ano 1103, data da restitución de Dumio a Braga, quedando integrado na súa diócesis. E esa reintegración efectuouse como parroquia.
O investigador afirma que Dumio coñeceu a ocupación sen notables discontinuidades apreciándose nos seus vestixios arqueológicos unha evolución achega da cal pódese dicir que existen elementos froito dunha certa creatividade local ou rexional, aínda que a romanidad é inequívoca.
Luís Fontes é tamén un bo coñecedor das accións arqueológicas levadas a cabo noutro dos puntos fortes de Braga, a catedral metropolitana e primada de Portugal. Neste importante edificio, por iniciativa do Instituto Portugués do Patrimonio Histórico, realizáronse traballos arqueológicos entre os anos 1996 e 1998 en devandita sé arzobispal, chamada aínda hoxe catedral Primaz dás Espanhas, dada a súa notable antigüidade. Do período comprendido entre os séculos IV-V ao X-XI, atopouse que no subsuelo da catedral, hai restos dun edificio de fundación romana que foi varias veces reformado. O cambio máis importante fala dun edificio amplo, de planta rectangular, orientado en sentido Este-Oeste. Estaba pavimentado cunha argamasa sólida, do tipo opus signinum, asociado a paredes divisorias interiores, alicerces e unha solana de porta, na fachada sur. Podería haber ter tres naves aceptándose a súa integración nun modelo basilical paleocristiano. Aí atopáronse dous sarcófagos marmóreos, de tipo paleocristiano, quizais procedentes de talleres escultóricos do sur peninsular e do sur da Galia, como o achado de teselas de vidro, comúns na decoración de templos cristiáns do área de Ravena e Milán, material frecuente nos séculos V e VI. A ocupación dese edificio achado baixo a actual catedral bracarense podería rexistrar ocupación ata os séculos X e XI, sendo demolido para iniciar a nova catedral da cidade, obra que tivo lugar baixo o pontificado do bispo Don Pedro.